Het onderstaande is een transcript van het volledige hoofdstuk 1.3 uit De mens als grens over supervulkanen. Dit naar aanleiding van het artikel op de website van het Algemeen Dagblad over de supervulkaan in Yellowstone Park in de Amerikaanse staat Wyoming die zich aan het roeren is en al ergens de komende tientallen (!) jaren uit zou kunnen barsten (en niet pas over enkele honderden jaren). Dat is geen triviaal nieuws; dat overstijgt alles en het bedreigt ons bestaan als menselijke soort. Het is de ultieme gemeenschappelijke vijand met een impact die klimaatopwarming vér overstijgt.

Lees maar eens: Supervulkaan onder VS kan sneller uitbarsten dan gedacht

Meer weten over De mens als grens | Hoop voor de toekomst van mensaap en moederplaneet? Klik hier!

Ter informatie: het nu volgende deelhoofdstuk is letterlijk overgenomen uit het boek. Het is representatief voor hoe het gehele boek is geschreven: ieder deelhoofdstuk kun je op zichzelf lezen in een paar minuten. Er zitten QR-codes bij naar TED(x)-filmpjes en het verwijst naar boeken over hetzelfde thema. Zo kun je zelf kiezen wat je het meeste aanspreekt, ook als je even geentijd hebt om een heel hoofdstuk of het gehele boek te lezen.

Hoofdstuk 1.3  De kolkende Aarde

Als de mensen niet op een vulkaan dansten zou ik willen weten waarop en wanneer ze dán dansen. Belangrijk is om goed in de gaten te houden dat men een vulkaan onder de voeten heeft en daarmee het ware genoegen te smaken een vrij mens te zijn.
Jacques Perret.

 

Als het gevaar niet van buiten komt dan komt het wel van binnen. Voor Moeder Aarde zijn supervulkanen niet meer dan een scheet in de geschiedenis. Voor ons kunnen ze het einde betekenen.

Onze planeet is een nagloeiende sintel, een gigantische bal gesmolten steen met een verwaarloosbaar korstje. Op dat korstje leven wij. Vlak daaronder bevindt zich de aardmantel en daaronder zit de kern. Het middelpunt van de Aarde ligt ruim 6.000 kilometer onder ons en dat korstje is daar maar een half procentje van. Zowel de mantel als de kern zijn duizenden kilometers dik en bestaan uit afwisselend vast en vloeibaar gesteente. Temperaturen lopen uiteen van 1.500 tot 3.000 graden in de mantel tot wel 6.000 graden in de kern; even heet als het oppervlak van de Zon. Het is een grote kolkende, convecterende, radioactieve bal vuur die niet te beroerd is om zo af en een toe een ‘scheet’ te laten.

De Aarde ontstond 4,5 miljard jaar geleden uit het stof en gruis dat de Zon voor ons verliet. Minuscule deeltjes begonnen elkaar aan te trekken, samen te klonteren en te roteren en de zwaartekracht deed de rest. Onder druk werd alles vloeibaar en de hitte van onze ontstaansgeschiedenis brand, stulpt en vloeit nog steeds onder onze voeten. Speel die film van 4,5 miljard jaar af in een paar minuten en je ziet de continenten ronddrijven als waterlelies in een vijver. Platentektoniek heet dat. Het veroorzaakt aardbevingen en vulkanisme.

Waarschijnlijk heb je net met iets meer belangstelling over de tijdsspanne ‘4,5 miljard jaar’ heen gelezen. Laten we dat opnieuw even in perspectief plaatsen. Als we de leeftijd van de Aarde op 1 jaar stellen en afzetten tegen de leeftijd van ons bestaan als moderne mens – 200.000 jaar – dan maken we maar zo’n 23 minuten deel uit van haar geschiedenis. De dinosauriërs – 160 miljoen jaar – doen het in vergelijking een stuk beter met hun 13 dagen.

Onze planeet rommelt voortdurend en het kan haar niet schelen wanneer en hoe ze dit aan ons laat merken. Zo kennen we allemaal de fascinerende beelden van een vuurspuwende vulkaan met enorme stof- en gaswolken, lava-erupties, pyroclastische stromen en spectaculair vuurwerk. Dat komt allemaal rechtstreeks van onderen en bewijst eens te meer dat we geen masters zijn van onze moederplaneet, laat staan van het universum.

Een ‘normale’ vulkaanuitbarsting of aardbeving is doorgaans een lokaal fenomeen. Het veroorzaakt weliswaar onvoorstelbaar leed en kost miljarden aan infrastructuurschade, maar beperkt zich tot de regio in kwestie. Zo af en toe zijn de oprispingen van Moeder Aarde echter van dien aard dat we ons serieus zorgen moeten maken over ons voortbestaan. Want niets komt in de buurt, alles verbleekt en iedereen moet wijken voor de meest gewelddadige, meest destructieve en meest indrukwekkende scheet die de Aarde kan laten: supervulkanen.

Supervulkanen zijn allesvernietigers! Het geweld dat ermee gepaard gaat en de massale uitstoot – vele duizenden kubieke kilometers stof en puin – zijn zó desastreus dat ze bijdragen aan massa-extincties en klimaatverandering. Het is maar de vraag of de menselijke beschaving een dergelijke eruptie overleeft. Er zijn tientallen supervulkanen op Aarde en een van de bekendste is de Yellowstone-caldera in de Amerikaanse staat Wyoming. En dat is er eentje waar we ons best zorgen over mogen maken.

Wetenschappers stelden namelijk vast dat de supervulkaan onder Yellowstone tenminste drie keer eerder is uitgebarsten: 2,1 miljoen jaar geleden, 1,3 miljoen jaar geleden en 640.000 jaar geleden. Dat is slecht nieuws, want het lijkt erop dat we weer aan de beurt zijn. Sinds 2004 groeit de vulkaan in hoogte en sinds 2009 is het aantal aardbevingen rond de vulkaan toegenomen. Daar broeit wat! Het ontnuchterende feit is dat we niet exact kunnen voorspellen wanneer deze big boy gaat spuwen – het kan morgen zijn of over duizend jaar – maar dat het ook niet zoveel uitmaakt. Als het gebeurt kunnen we er toch niets aan doen. Of toch wel?

[Inmiddels lijkt het er dus op dat deze supervulkaan een op zijn zachtst gezegd ‘onaangename verrassing’ voor ons in petto heeft en dat we mogelijk nog deze generatie een gigantische, cataclysmatische knal voor onze kop krijgen. En we zijn er niet klaar voor, hè? We kunnen nog niet van deze planeet af!]

Filmpje kijken?

Wim Malfait vertelt je met een charmant accent wat de trigger is van supervulkanen. Mooi in context geplaatst met ‘normale’ vulkanen.

En wil je meer drama? Bekijk dan het docudrama ‘Supervulcano’ van Tony Mitchell. Huiveringwekkend realistisch.

Durf je dieper te duiken?

Peter Westbroek | De ontdekking van de aarde – Het grote verhaal van een kleine planeet 

Als geoloog en emeritus-hoogleraar geofysiologie aan de Universiteit van Leiden kan Peter Westbroek ook nog eens boeken schrijven. Hij legt de vinger op de zere plek: het evenwicht op Aarde is fragiel en de mens maakt er een puinhoop van. Maar er is hoop en die ligt in de handen van de wetenschap.

Het betreffende artikel op de website van het Algemeen Dagblad: Supervulkaan onder VS kan sneller uitbarsten dan gedacht

Meer weten over De mens als grens | Hoop voor de toekomst van mensaap en moederplaneet? Klik hier!